Ateşli Havale Tedavisi
Ateşli havale çocukluk çağının en sık görülen yaşa bağımlı, iyi huylu, ve ateşle ortaya çıkan havaleleridir. Ateşli havale genellikle 3 ay-5 yaş arası çocuklarda görülür. En sık 18-22. ayda ortaya çıkar. Ateş genellikle 38.5 dereceninin üzerinde olup havale genellikle ateş yükseldikten sonraki 1-2 saat içinde görülür. Ateşli havale çocukluk çağı havalelerinin en sık görülenidir. Tüm çocukların %4-5’inde görülür. Anne veya babasında çocukluğunda ateşli havale olanlarda 4 kat daha fazla görülmektedir. Üst solunum yolu enfeksiyonları esnasında daha sık görülür. Bu enfeksiyonların %80’ i viral nedenlere bağlıdır.
Ateşli havalelerin çoğu kısa süreli, tüm vücutta kasılma ve atımlar bazen tüm vücutta gevşeme şeklinde ortaya çıkar. Ender olarak vücudun sadece bir kısmında kasılma veya atımlar şeklinde olabilir. Çoğu birkaç dakikada kendiliğinden durur. Ateşli havalelerin çoğu 15 dakikadan kısa süren, 24 saat içinde bir kez olan ve tüm vücutta kasılma şeklinde olan basit ateşli havalelerdir. 15 dakikadan uzun süren, 24 saat içinde tekrarlayan ve vücudun bir kısmında olan havalelere kompleks ateşli havale denir. 30 dakikadan uzun süren ya da 30 dakika içinde bilincin açılmadığı ateşli nöbetlere febril status denir.
Ateşli havale tanı öykü ve muayene ile konur. Ateş nedeni çok ayrıntılı araştırılmalı altta yatan santral sinir sistemi (beyin-omurilik) enfeksiyonu atlanmamalıdır. Santral sinir sistemi enfeksiyonu düşünülen hastalara lomber ponksiyon (belinden su alma) yapılır. Santral sinir sistemi enfeksiyonlarında en önemli tanı koyduran işlem budur. 12 ay altında ateşli havale geçiren çocuklarda altta santral sinir sistemi enfeksiyonu yatma olasılığı daha yüksektir.
Ateşli havalelerde sıklıkla elektroensefalografi (EEG) çekilmesine karşın tanı değeri sınırlıdır. Ateşli havaleye özgün bir EEG bulgusu yoktur. Basit ateşli havalede EEG sıklıkla normal olup kompleks ateşli havalelerde ve öncesinde gelişim geriliği olan çocuklarda EEG anormalliği bulunabilir. EEG dalgaları ateş ve enfeksiyondan etkilenebileceğinden havaleden 10 gün sonra çekilmelidir. Özellikle basit ateşli havalede bilgisayarlı beyin tomografisi ve manyetik rezonans görüntüleme gereksizdir. Kompleks ateşli havalede nörolojik bulgu ve febril status varsa görüntüleme yapılabilir.
Basit ateşli havalede kalıcı motor kusur veya ölüm bildirilmemiştir. Bilişsel beceriler ve okul başarısı toplumdan farklı değildir. Febril status gibi durumlarda ise bile ölüm riski düşük olup havalenin şiddeti ile orantılı olarak bilişsel gelişimde bazı bozukluklar olabilir.
Hangi Çocuklar Ateşli Havale Geçirebilir?
- 1 ve 2.dereceden akrabada ateşli havale öyküsü varsa
- Yenidoğan servisinde 30 günden fazla kaldıysa
- Nörolojik gelişim geriliği varsa
- Yuvaya devam etme
Bu faktörlerden ikisi varsa %28 olasılıkla ateşli havale görülebilir.
Ateşli Havale Geçiren Çocuklarda Havale Tekrarlar mı?
Ateşli havale geçiren çocukların %30-40’ında ateşli havale en az bir kez tekrarlar. Eğer 1 yaş altında başlamışsa %50, 3 yaş üstünde başlamışsa %10 tekrarlar. Hastaların %75’inde ilk 1 yıl, %90’nında ilk 2 yılda tekrarlar. Tekrar için risk faktörleri:
- Havalenin 18 ay altında başlaması
- 1. akrabada ateşli havale öyküsü
- Ateşli havalenin düşük derecede ortaya çıkması
- Havale öncesi ateşin kısa sürmesi yani havalenin hemen hastalığın başlangıcında ortaya çıkması
Risk faktörü olmayanlarda %14, risk sayısı 1-2 ise %25-30, üçten fazla risk faktörü varsa %50-60 tekrarlar.
Ateşli Havale Geçiren Çocukta ileride Epilepsi (Sara) Hastalığı Olur mu?
Tek basit ateşli havalesi olan çocuklarda epilepsiye dönüşme riski çok düşük ve genel toplumdan farklı değildir (%0.5). Epilepsi gelişmesinde risk faktörleri:
- Ailede epilepsi öyküsü
- Nörolojik gelişim kusuru
- Kompleks ateşli havaleler
- Çok sayıda ateşli havale geçirme
- Febril status (Ateşli havalenin 30 dakikadan uzun sürmesi)
- Havale öncesi ateşin kısa sürmesi yani havalenin hemen hastalığın başlangıcında ortaya çıkması
Şu unutulmamalıdır ki ateşli havaleli çocuklarda uzun süreli antiepileptik tedavi epilepsi gelişme riskini değiştirmemektedir.
Ateşli Havalede Tedavi
Ateşli havalede tedavinin amacı havaleyi durdurmak, tekrarlamasını önlemek ve aileyi bilgilendirerek ateş ve havale korkusunu azaltmaktır.
Akut Tedavi
- Havaleyi Durdurmak: ateşli havale geçiren çocukların bir çoğu havale durduktan sonra sağlık kurumuna getirilir. Ateşin tanı ve tedavisine yönelik işlemler yapılır. Eğer hastaneye havale geçirmekte iken gelmişse acil girişim uygulanır.
- Ateş Düşürücüler: ılık kompresle ve ateş düşürücü ilaçlarla çocuk rahatlatılmalı ve ateşe bağlı su kaybı önlenmelidir. Aralıklı ateş düşürücü uygulanması ateşli havale tekrarını önlememesine karşın çocuğu rahatlattığı için önerilmektedir.
- Hastaneye Yatırma: genellikle ateşli havale geçiren çocukların hastaneye yatırılması gereksizdir. Çoğu kez bilinç açılıncaya kadar acil serviste takip edilir. Ateşli havale sonrası bilinç bulanıklığı devam ediyorsa, durumu iyi değilse, kompleks nöbetse, 18 ayın altında ve takibinde belirsizlik varsa hastaneye yatırılır.
- Evde takip: ateşli havale çoğu kez 10 dakikadan kısa sürer ve müdahale gerekmeyebilir. Ateşli havale için risk faktörleri olan, uzamış, ya da birden fazla nöbet geçiren ve sağlık kuruluşundan uzakta yaşayan ailelere eğitim vererek rektal diazepam uygulamaları istenebilir.
Uzun Süreli Tedavi
Basit ateşli havalede uzun süreli tedavi gerekmez. Uzun, sık nöbeti olup hastaneden uzak yaşayanlarda aralıklı rektal diazepam uygulanabilir. Rektal diazepam ateşli havale riskini azaltır ama epilepsi gelişimini önlemez. Rektal verilmesine rağmen diazepamın yan etki olarak sersemlik ve nadiren solunum durması yapabileceği de unutulmamalıdır. Uzun, vucüdun bir yanında ve sık tekrarlayan nöbeti, nörolojik bulgusu olan çocuklarda anne ve baba uyumu iyi değilse, ateş kontrolü yapamıyorsa uzun süreli antiepileptik tedavi önerilebilir. Uzun süreli antiepileptikler ateşli havale riskini azaltır ama epilepsi gelişimini önlemez.